پاسخ حسابشده حماس به طرح ترامپ | توافق آری، تسلیم هرگز

یک روز پیش از پایان التیماتوم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به حماس برای پاسخ به طرح صلح 20 ماده‌ای خود درباره توقف جنگ، رهبران مقاومت فلسطین جمعه‌شب از طریق قطر، نظر قطعی خود را درباره این پیشنهاد اعلام کردند.

رهبران حماس در تشریح پاسخ خود به طرح صلح ترامپ اعلام کردند که با وجود موافقت با کلیات طرح، درباره برخی موضوعات هنوز نیاز به رایزنی‌های مجدد وجود دارد.

موسی ابومرزوق، از رهبران ارشد حماس در گفتگو با شبکه الجزیره اعلام کرد:اولویت برای ما توقف جنگ و کشتار است و از این زاویه با طرح مذکور با دید مثبت برخورد کردیم. اجرای مفاد طرح نیازمند جزئیات و تفاهم بوده و این طرح بدون مذاکره قابل اجرا نیست.

وی افزود: «ما بر سر تمام مسائل مربوط به جنبش و سلاح وارد مذاکره خواهیم شد».

ابومرزوق با غیرواقعی خواندن بخشی از طرح پیشنهادی گفت: «مسئله تحویل اسرا و اجساد در مدت ۷۲ ساعت، در شرایط کنونی امری نظری و غیرواقع‌بینانه است. ایالات متحده آمریکا باید با نگاهی مثبت به آینده ملت فلسطین بنگرد».

این مقام حماس درباره آینده حاکمیت غزه نیز تصریح کرد:«ما در سطح ملی بر سر تحویل اداره غزه به افراد مستقل (تکنوکرات) به توافق رسیده‌ایم و مرجع این اداره، تشکیلات خودگردان خواهد بود. ترسیم آینده ملت فلسطین، یک مسئله ملی است که حماس به تنهایی در مورد آن تصمیم نمی‌گیرد».

لازم به ذکر است که رهبران حماس و جنبش فتح در نشست آبان 1402 در قاهره بر تشکیل دولت تکنوکرات با مشارکت تمامی جریان‌های سیاسی توافق کردند، موضع کنونی حماس نیز بر پایه همین توافقات پیشین شکل گرفته است.

ابومرزوق در ادامه تشریح موضع حماس گفت: «ما با طرح منطقه‌ای و بین‌المللی ارائه ‌شده از سوی مصر که شامل پاسخ‌هایی در خصوص صلح و آینده است، موافقت کرده‌ایم».

وی همچنین تأکید کرد: «حماس یک جنبش آزادی‌بخش ملی است و تعریفی که در این طرح برای «تروریسم» آمده است، نمی‌تواند بر این جنبش اعمال شود».

این مقام حماس درباره سرنوشت سلاح مقاومت فلسطین نیز اظهار داشت: «ما سلاح را به دولت آتی فلسطین تحویل خواهیم داد و کسی که بر غزه حکومت خواهد کرد، سلاح در دست خواهد داشت».

مدیریت غزه به بیگانگان داده نمی‌شود 

اسامه حمدان، دیگر مقام ارشد حماس نیز در گفتگو با شبکه العربی اعلام کرد که این جنبش آماده است فوراً وارد گفتگوها پیرامون عملیات مبادله اسرا شود. وی تأکید کرد:«حماس تحت هیچ شرایطی نمی‌پذیرد که هیچ طرفی خارج از فلسطین، مدیریت غزه را برعهده بگیرد».

این مقام حماس همچنین اشاره کرد که در مذاکرات آتی، باید وضعیت و واقعیت‌های میدانی مربوط به اسرای صهیونیست حتماً مدنظر قرار گیرد. فرآیند تبادل اسرا، بیش از ۷۲ ساعت زمان نیاز دارد و این موضوع تنها از طریق رسیدن به یک تفاهم میان طرفین قابل حل و فصل است. وی بار دیگر تأکید کرد که ورود هر نوع مدیریت یا نیروی خارجی به غزه به هیچ وجه مورد قبول نیست.

طاهر النونو، مشاور رسانه‌ای رئیس دفتر حماس نیز در این باره گفت:برای مذاکره فوری جهت تبادل اسرا، آتش‌بس و خروج اسرائیل از غزه آماده‌ایم. النونو اعلام کرد:«حماس آماده است که فوراً مذاکرات را آغاز کند تا عملیات تبادل اسرا، توقف جنگ و عقب‌نشینی ارتش اسرائیل از غزه به سرانجام برسد».

استقبال جهان از پاسخ حماس 

پاسخ حماس به طرح ترامپ از سوی بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی با استقبال مواجه شد و بسیاری این اقدام را گامی مهم و مقدمه‌ای برای پایان درگیری‌های دو ساله در غزه ارزیابی کردند.

ترامپ در پیامی که در حساب شخصی‌اش در شبکه اجتماعی «تروث سوشال» منتشر کرد، نوشت:«بر اساس بیانیه‌ای که حماس منتشر کرده معتقدم آنها آماده صلحی پایدار هستند. اسرائیل باید فوراً بمباران غزه را متوقف کند تا بتوانیم اسرا را به‌ سرعت و با امنیت خارج کنیم. در شرایط فعلی، انجام این کار بسیار خطرناک است. ما هم‌اکنون در حال گفتگو درباره جزئیات اجرایی هستیم». سخنگوی کاخ سفید نیز اعلام کرد که ترامپ به پذیرش طرح خود از سوی حماس پاسخ خواهد داد.

کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر انگلیس با استقبال از موضع حماس، آنرا یک فرصت تاریخی و گام روبه جلو برای منطقه دانست. همچنین، امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه نیز در این باره اعلام کرد:«تعهد حماس باید بدون تأخیر اجرایی شود و ما اکنون فرصتی برای دستیابی به پیشرفت قاطع به سوی صلح در اختیار داریم».

فردریش مرتس، صدراعظم آلمان اعلام کرد:این بهترین فرصت برای تحقق صلح در غزه است.

گوستاوو پترو، رئیس‌جمهور کلمبیا تأکید کرد:با ترامپ در خصوص مطالبه برای توقف نسل‌کشی در غزه موافقم.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه نیز اعلام کرد:«پاسخ حماس به طرح آتش‌بس در غزه گامی سازنده و مهم در راستای دستیابی به صلحی پایدار است. کاری که اکنون باید انجام شود این است که اسرائیل فوراً تمامی حملات خود را متوقف کرده و به طرح آتش‌بس متعهد شود».

وزیر خارجه هلند گفت:«به صورت محتاطانه خوش‌بین هستم و به نظر می‌رسد حماس آماده است تا اسیران اسرائیلی را آزاد کند و در مذاکرات مستقیم درباره طرح صلح ترامپ مشارکت کند.

وزیر خارجه اتریش هم تاکید کرد:آزادی اسیران اسرائیلی و آتش‌بس در دسترس است و ما آماده مشارکت در این روند هستیم.

جورجیا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا بر حمایت رم از این تلاش‌ها و لزوم برقراری آتش‌بس تأکید کرد و گفت:«تحولات غزه را از نزدیک پیگیری و حمایت کامل خود را از تلاش‌های ترامپ برای برقراری صلح در خاورمیانه تأیید می‌کنم».

آنتونی آلبانیز، نخست‌وزیر استرالیا در واکنش به موافقت اصولی حماس با طرح ترامپ، بر حمایت کانبرا از تلاش‌ها برای پایان دادن به جنگ تأکید کرد.

نخست‌وزیر ایرلند با استقبال از تحولات اخیر، ابراز امیدواری کرد که این رخدادها به پایان درگیری‌ها در نوار غزه منجر شود.

سخنگوی وزارت خارجه قطر نیز در این باره گفت:ما از اعلام موافقت حماس با پیشنهاد ترامپ برای پایان دادن به جنگ غزه و از آمادگی حماس برای آزادسازی تمامی اسیران اسرائیلی در قالب فرمول تبادل پیشنهادی، استقبال می‌کنیم.

وزارت خارجه مصر نیز با قدردانی از اقدام حماس اعلام کرد:امیدواریم تمامی طرفها به مسئولیت خود عمل کرده و طرح ترامپ را برای پایان دادن به جنگ اجرا کنند.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل نیز در این باره با ابراز خرسندی از پاسخ حماس از همه طرف ها خواست که این فرصت را برای پایان دادن به جنگ در غزه مغتنم بشمارند.

پایبندی حماس به حفظ منافع فلسطینی

هرچند ترامپ و نتانیاهو تلاش کردند طرح 20 بندی خود را به گونه‌ای تنظیم کنند که بیشترین منافع را برای رژیم صهیونیستی و کمترین دستاورد را برای فلسطینیان به همراه داشته باشد اما در نهایت این حماس بود که بدون اعتنا به تهدیدهای واشینگتن و تل‌آویو، شرط لازم برای رسیدن به توافق را تدوین کرد.

شرایط فاجعه‌بار انسانی در غزه ایجاب می‌کند که حملات رژیم صهیونی سریعاً به طور کامل متوقف و کمک‌های بشردوستانه بدون محدودیت به منطقه ارسال شود.

همچنین مواضع حماس نشان می‌دهد که مقاومت حاضر نیست بر سر اصول و منافع ملت فلسطین بویژه در حوزه حق مقاومت مسلحانه معامله کند ازاینرو، همان‌طور که در پاسخ رسمی تصریح شده، این جنبش سلاح خود را به نیروهای بیگانه تحویل نخواهند داد بلکه در اختیار نهادهای فلسطینی حاکم بر غزه قرار می‌دهند، چرا که از منظر فلسطینیان این ابزار بازدارنده مانع اشغال کامل غزه شده و اگر از میان برود، با توجه به بی‌اعتمادی به آمریکا و رژیم در عمل به تعهدات، مسیر اجرای نقشه‌های شوم دشمن صهیونیستی به‌ سادگی هموار خواهد شد.

همچنین حماس به صراحت اعلام کرد که تصمیم‌گیری درباره آینده سیاسی فلسطینیان حق نیروهای بیگانه نیست. به عبارت دیگر، اقدامات حماس برای کاهش نفوذ و دخالت خارجی‌ها در مدیریت غزه، عملاً طرح «ریویرای خاورمیانه» ترامپ را به رویا و توهمی دست‌نیافتنی تبدیل کرد.

علاوه‌براین، مخالفت با تحویل تمامی اسرای صهیونیست ظرف سه روز نیز ناشی از درک واقعیت میدانی است. رهبران حماس به‌ خوبی آگاهند که آزادی یکباره اسرا، مهم‌ترین ابزار بازدارنده آنها را از بین می‌برد. از دست دادن این برگ برنده می‌تواند دست نتانیاهو و متحدان تندرویش را برای اجرای نقشه‌های خطرناک علیه غزه باز کند، موضوعی که حماس با هوشمندی تلاش دارد مانع تحقق آن شود.

ارزیابی ترامپ چه خواهد بود

با وجود آنکه حماس با ارائه پاسخ مثبت به طرح ترامپ حسن نیت خود را نشان داد اما سرنوشت این روند بیش از هر چیز به تصمیم دولت آمریکا بستگی دارد. اکنون نگاه‌ها متوجه کاخ سفید است تا روشن شود آیا حاضر خواهد بود اصلاحات و ملاحظات مطرح‌شده از سوی حماس را بپذیرد یا همچنان بر مواضع سخت‌گیرانه خود پافشاری خواهد کرد.

اگر دولت ترامپ انعطافی از خود نشان دهد شاید روزنه‌ای برای کاهش تنش‌ها و آغاز مسیری تازه در بحران غزه گشوده شود ولی در صورت مخالفت و پایبندی به همان شروط یکجانبه، خطر بازگشت به چرخه خشونت همچنان جدی است و همان‌طور که خود ترامپ ادعا کرده، احتمال شعله‌ور شدن دوباره درگیری‌ها وجود خواهد داشت.

با وجود آنکه کاخ سفید اعلام کرده پاسخ حماس را بررسی کرده و درباره آن تصمیم خواهد گرفت، واقعیت این است که دولت ترامپ طرح جایگزینی برای ارائه به گروه‌های فلسطینی ندارد و ناچار است در نهایت با این طرح همراهی کند.

در غیر این صورت، ادامه سیاست تنش‌آفرینی و همسویی با جنایت‌های تل‌آویو فشارهای بین‌المللی بیشتری را متوجه واشینگتن خواهد ساخت، همان‌گونه که در نشست مجمع عمومی سازمان ملل نیز آشکار شد. اکنون که حماس حسن نیت خود را نشان داده است، توپ در زمین ترامپ و نتانیاهو قرار دارد تا مشخص شود اراده‌ای واقعی برای توقف جنگ دارند یا خیر.

بی‌اعتمادی به تل‌آویو

پاسخ حماس می‌تواند نوع واکنش رژیم صهیونیستی به طرح ترامپ را نیز دچار تغییر و تحول کند. شروط کاملاً یک طرفه طرح ترامپ به سود این رژیم موجب شد تا نتانیاهو سریعاً حمایت کامل خود را از این طرح اعلام کند. وی در کاخ سفید تأکید کرد که با طرح ترامپ موافق است زیرا تمام اهداف اسرائیل در جنگ را محقق می‌کند.

اما ملاحظات مقاومت بر طرح مذکور می‌تواند در ارزیابی اولیه صهیونیست‌ها تأثیر گذاشته و علاقه اولیه آنها به مذاکره را متزلزل کند. 

با اینکه دفتر نتانیاهو بعد از پاسخ حماس و اعلام نظر ترامپ مبنی بر توقف جنگ در غزه ادعا کرد که در سایه پاسخ حماس برای اجرای فوری مرحله اول طرح ترامپ برای آزادی اسیران اسرائیلی آماده می‌شود و خبرهایی مبنی بر توقف اشغال شهر غزه به گوش می‌رسد، اما با این حال برخی منابع تایید کردند که کابینه تندرو بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر صهیونیستی قصدی برای توقف جنگ با فلسطینیان ندارد.

پایگاه آکسیوس به نقل از یک مقام صهیونیست نوشت که نتانیاهو از پاسخ ترامپ غافلگیر شده است. این مقام تل‌آویو به آکسیوس گفت که نتانیاهو در رایزنی‌های پیش از اعلام موضع ترامپ، پاسخ حماس به طرح را به منزله پاسخ منفی این گروه به طرح تلقی کرده است.

به گفته این مسئول صهیونیست:«نتانیاهو بر ضرورت هماهنگی با آمریکایی‌ها تأکید کرده تا اطمینان حاصل شود که این تصور که حماس به طرح پاسخ مثبت داده، تثبیت نشود. با این حال، نهادهای فنی که در حال رسیدگی به پرونده اسرای اسرائیلی هستند، پاسخ حماس را مثبت ارزیابی کرده و آنرا راهی برای رسیدن به توافق می‌دانند».

با وجود آنکه حماس در موضع‌گیری اخیر خود پاسخ مثبتی به طرح پیشنهادی ترامپ درباره غزه ارائه کرده است اما بر اساس تجربه‌های گذشته و نیز با توجه به ترکیب کابینه افراطی رژیم صهیونیستی بعید نیست اجرای مفاد توافق با مانع‌تراشی و حتی بازگشت به جنگ همراه شود.

در دو سال اخیر بارها دیده شده که مقامات تل‌آویو در بحبوحه مذاکرات به ‌جای پایبندی به تعهدات، به سمت تنش‌آفرینی و حملات نظامی رفته‌اند. اکنون نیز حضور چهره‌های تندرو همچون ایتامار بن گویر، وزیر امنیت داخلی و بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی صهیونیستی شرایط را پیچیده‌تر کرده است. این وزرا بارها هشدار داده‌اند که در صورت توافق نتانیاهو با حماس از ائتلاف کابینه خارج خواهند شد، تهدیدی که موقعیت سیاسی نخست‌وزیر را به ‌شدت متزلزل می‌کند.

به همین دلیل بسیاری از تحلیلگران معتقدند نتانیاهو ممکن است برای حفظ انسجام کابینه و جلوگیری از فروپاشی آن، راهی جز ادامه جنگ و تنش‌زایی نداشته باشد. در چنین شرایطی، هرچند توافق روی کاغذ مثبت به‌نظر می‌رسد اما احتمال آن وجود دارد که رژیم صهیونیستی با متهم کردن حماس به مانع‌تراشی یا نقض تعهدات، دوباره به بهانه‌جویی روی آورده و حملات هوایی و زمینی خود علیه غزه را از سربگیرد.

موید این مسئله، حملات گسترده و جنون‌آمیز ارتش اشغالگر به مناطق مختلف غزه ساعاتی پس از اعلام پاسخ حماس بود که طی آن ده‌ها نفر شهید و زخمی شدند و این جنایت‌ها نشان می‌دهد نمی‌توان به دولت افراطی نتانیاهو اعتماد کرد و انتظار داشت که به تعهدات خود پایبند بماند.

آمادگی حماس برای تمامی سناریوها

پاسخ حماس نشان می‌دهد که مقاومت از تهدیدات نظامی هراسی نداشته و تمام اقداماتش بر اساس اصول مقاومت انجام می‌شود. عملیات‌های موفق علیه نظامیان اشغالگر و نمایش آنها در فضای مجازی نیز نشان می‌دهد این جنبش برای مواجهه با هر سناریویی آمادگی کامل دارد. بنابراین، موافقت ضمنی با طرح ترامپ هرگز به معنای تسلیم در برابر دشمن نیست و پایبندی حماس به منافع ملت فلسطین همچنان محفوظ است.

به رغم فشارهای گسترده آمریکا و اسرائیل برای کنار گذاشتن حماس از مدیریت نظامی و سیاسی غزه، این جنبش همچنان از پشتوانه قوی مردمی برخوردار است و به آسانی نمی‌توان مقاومت را تضعیف کرد.

از سوی دیگر، اگر تشکیلات خودگردان بار دیگر قصد داشته باشد اداره غزه را برعهده بگیرد با توجه به عدم محبوبیت میان ساکنان این باریکه، موفقیتی کسب نخواهد کرد و همان ‌طور که در انتخابات ۲۰۰۶ شکست خورد و مجبور به ترک غزه شد، این سناریو ممکن است دوباره تکرار شود.

درمجموع، حماس نه تنها با طرح ترامپ درباره غزه آچمز نشد بلکه مقاومت فلسطین در صفحه شطرنجی که واشینگتن و تل‌آویو چیده بودند با بازی قهارانه و جابجایی چند مهره کلیدی، «کیش» دشمن را دفع و طرف مقابل را در وضعیت کیش قرار داد تا نشان دهد که در نهایت این مقاومت است که با در دست داشتن ابتکار عمل، سرنوشت جنگ را رقم می‌زند.